Russische verhalen vol weemoed en ironie

The Russian Voice
Mila Baslavskaja (piano) & Dmitry Ferschtman (cello)
Verteller: Peter d’Hamecourt
Odeon Zwolle, 19/3/2013

 

Dmitri Sjostakovitsj

  

door Margaretha Coornstra

Nederlanders hebben een huis, Russen hebben een vaderland. Op Russische scholen krijg je zelfs les in patriottisme. Russen hebben ook een theater, om te ontsnappen aan de onverdraaglijke realiteit. In dat theater woont de ‘witte leugen’: het saamhorig in stand houden van een prachtige schijnwaarheid, in het wederzijds besef dat de ander wel beter weet.

Publicist en voormalig NOS-correspondent Peter d’Hamecourt kan er meeslepend over vertellen. In een associatief betoog smeedt hij feeërieke mythologie en prozaïsch realisme naadloos aaneen. Hij spreekt met eenzelfde weemoedige ironie over de legendarische verdronken stad Kitezj, symbool van Ruslands verloren huis, als over de slecht geïsoleerde huizen van vandaag, waarin ’s winters talloze straalkacheltjes het elektriciteitsnet overbelasten. Sierlijke bruggetjes bouwt hij vanuit de Russische geschiedenis naar het muzikale programma, met de dromerige componist Miaskowsky als tegenpool van hofnar Sjostakovitsj, die onder het Stalinbewind op het scherpst van de snede balanceerde.

Mila Baslawskaja - abrikooskleurig ragebolkapsel boven een crème ajourvest – bewijst zich wederom als een verrukkelijk pianiste. Vief en gretig; hartstochtelijk, maar steeds geconcentreerd. Haar heldere aanslag klinkt fluwelig bij Miaskowsky, welhaast bijtend in de Cellosonate in d van Sjostakovitsj. Een hoogtepunt overigens, deze Sonate, waarbinnen dreiging, droefheid en wrange uitbundigheid elkaar afwisselen in enerverend samenspel.

Centraal staan acht ‘Romances’, liederen van Rachmaninov en Tsjaikovsky. Niet gezongen ditmaal, maar voorgedragen door ‘de Russische stem van de cello’. Ferschtman en Baslawskaja wonen al 35 jaar in Nederland, en ‘uit nostalgische overwegingen’ bewerkten ze de Romances voor cello en piano. ‘Niet iedereen hier begrijpt Russisch, maar muziek is een internationale taal,’ rationaliseert Baslawskaja.
Dat klinkt logisch. Maar taal heeft meer functies dan informatieoverdracht alleen, ze is ook een vorm van klankexpressie. En ondanks de smaakvolle arrangementen en Ferschtman’s naturelle ‘ademvoering’, mis je tóch die menselijke zangstem in donzig Russisch. Ook al versta je de tekst niet.

© Margaretha Coornstra i.o.v. de Stentor, 21-03-2013