dinsdag 30 juni 2015

De Gouden Eeuw in 1600 ton zand


In Garderen, temidden van bos en heide, ligt een ommuurd en sprookjesachtig beeldenpark. Voor het zesde seizoen wordt hier 't Veluws Zandsculpturenfestijn gehouden.


door Margaretha Coornstra

Een varken staat op zijn achterpoten voor het raam en kijkt nieuwsgierig naar de gasten in lunchroom De Rozentuin. Maar nee, dit aardige beest is niet van zand; het blijkt een ‘gewoon’ betonnen tuinbeeld. Voor de zandsculpturen moeten we eerst door een middeleeuws ogende kasteelpoort, met kantelen en al. In de schemerige hal staat een ton vol zand. Daar mogen we nu alvast aan voelen, opdat we straks onze handen thuis houden: zandsculpturen zijn immers héél kwetsbaar! Het losse zand blijkt ongelofelijk fijn en fluweelzacht. Volgens een tekstbordje wordt het gedolven in de Maas en heeft een vierkante korrel.

Drie vissersvrouwen vormen de eerste zandbeeldengroep. Ze wuiven de schepen uit, die wegvaren op een wandschildering. In dit zeegezicht domineert het beroemde vlaggenschip ‘De Zeven Provinciën’. Thema van dit Zandsculpturenfestijn 2014 is namelijk de Gouden Eeuw. Compleet met alle culturele en wetenschappelijke hoogstandjes, het welvaartsvertoon én de - destijds onder weelderige tapijten geveegde - ellende.

In de overdekte ruimte zijn een aantal ambachten uitgebeeld, zoals de Spiegelmaker en de Kuiper, maar ook een kroegtafereel van Jan Steen. Fascinerend hoe de ‘carvers’ al die oer-Hollandse koppen elk een persoonlijke gelaatsuitdrukking hebben gegeven; zelfs de oogopslag verschilt per figuur.

Buiten leiden kronkelpaadjes langs weelderige bloemperken, waarin reusachtige tableaus staan opgesteld: Rembrandt’s ‘Anatomieles van dr. Tulp’ in zand, Antoni van Leeuwenhoek met zijn microscoop. Op maandagochtend blijken de bezoekers al tamelijk talrijk en divers: gezinnen met kleuters, groepjes ouderen, buitenlanders met camera’s, rolstoelers. Voor wie behoefte heeft aan overzicht, rijdt er ook een mini-treintje op zo’n vier meter hoogte boven het park.

Bewonderenswaardig is de ‘stofuitdrukking’ in zand: de huid, de zware plooien van een tafelkleed, het kantwerk van de kragen. Zoals bij de patserige, zelfingenomen grijnzende VOC-lieden aan de vergadertafel. Of bij twee galeislaven: hun nobele afro-koppen kijken gepijnigd boven een zware halsband uit, met ketenen waarvan elke schakel nauwkeurig is vormgegeven. Lag bij de expositie binnen het accent op gelaatsexpressie, buiten gaat het om de sociale context. En die wordt onverbloemd weergegeven.

“Ze noemen het de Gouden Eeuw, maar het is in veel opzichten ook een smerige eeuw geweest,” beaamt initiatiefnemer Adri van Ee. Sinds 2009 organiseert hij dit Zandsculpturenfestijn, bedenkt de thema’s en ontwerpt de indeling van het park. “Vervolgens geef ik de kunstenaars wat plaatjes: ‘jij doet dit, jij doet dat’. Ach, ik ken ze onderhand, dus ik weet precies wat ze kunnen.”
In totaal zijn er zo’n dertig kunstenaars bij betrokken. De carvers verwerkten ditmaal wel 1600 ton zand, veertig vrachtwagens vol.

Officieel is het Zandsculpturenfestijn tot 1 november toegankelijk voor publiek. “Maar op 3 en 4 november hebben we nog een speciale openstelling voor blinden en slechtzienden,” zegt Van Ee. “Dat is altijd een mooie afsluiting, want dan mogen mensen overal aanzitten, om de vormen te voelen. En ja, daarbij raken de beelden wel beschadigd. Maar eigenlijk is dat juist goed, want dan krijg je echt het gevoel: ziezo, nu mag de hele boel weer weg. Op naar het nieuwe thema!”


i.o.v. Wegener Media, mei 2014