zaterdag 21 april 2012

De verhalen van Izhar Elias

Op 20 maart was het alweer een jaar geleden dat gitarist Izhar Elias (1977) de Nederlandse Muziekprijs won, waarbij de jury hem als ‘aanwinst voor de muziekwereld’ bejubelde. Sindsdien heeft hij niet stilgezeten. Zo trok hij met de jeugdvoorstelling ‘De wraak van de geest’ langs tal van theaters. En in december 2011 kwam zijn vierde cd uit, ‘Hommage à Debussy’. Hoog tijd voor een statusupdate van deze allround musicus.
Cover cd 'Hommage à Debussy', Brilliant Classics
Strijkers zijn zeikers, koperblazers joviale fuifnummers, gitaristen eenzelvige monomanen... Aan elke instrumentengroep kleven vooroordelen die schreeuwen om relativering. En als één gitarist van de huidige generatie het bijbehorend cliché volledig ontkracht, is het Izhar Elias. “Al gaat het naar mijn smaak nog iets te vaak op,” meent hij. “Nog teveel gitaristen richten zich alleen op eigen club.”

Dat hij in maart 2011 als eerste gitarist de Nederlandse Muziekprijs won, zegt al genoeg. Net als de weldoordachte en steeds verrassende repertoirekeuze, met als recent voorbeeld de cd ‘Hommage à Debussy’. Izhar Elias blijkt een onverzadigbare muzikale omnivoor, die tal van stijlen even gretig als bedachtzaam savoureert en in zich opneemt.
Al zijn cd’s (drie solo-albums en één duo-album met Erik Bosgraaf) vergden diepgravend onderzoek. Desondanks verzanden zijn interpretaties nergens in academisme, integendeel. Want Izhar Elias is ook een mensen-mens, een communicator, en dat hoor je terug in zijn spel.

Opmerkelijk was zijn invulling van het individuele studietraject dat aan de Nederlandse Muziekprijs voorafging en dat hij in 2010 afrondde. Barokdanslessen bijvoorbeeld, in Berlijn. “Want het is essentieel om ook in je hele lijf te voelen wat je precies speelt.” Lachend: “Zodat je tijdens een menuet beseft dat, zodra jouw muzikale zin is afgelopen, de danser nog met één been in de lucht hangt. Daar moet je als musicus dus geen lange stilte laten vallen..!”
Voorts ging hij in de leer bij verhalenverteller Marius Gosschalk. “Tijdens het vertellen leer je veel over presentatie, en dat is toch een belangrijk onderdeel van je performance.” Binnensmonds afraffelen is niet goed, maar teveel effectbejag evenmin? “Precies, je moet zoeken naar een stijl die bij jou past. Daarom heb ik ook gewerkt met filmmakers en theaterregisseurs, zoals Theo Terra, met als vraagstelling: hoe sta ik daar nou op dat podium? Ja, ook letterlijk: hoe neem ik mijn eigen ruimte in?”

Verhalen vertellen, dat is wat Izhar Elias ook via zijn cd’s doet. Dat begon al bij ‘Omaggio a Guadagnini’ (2004), een eerbetoon aan Carlo Guadagnini, bouwer van Elias’ originele gitaar uit 1812. Een meer uitgesproken staaltje muzikale vertelkunst werd de dubbel-cd ‘Semiramide’ (2009): de populaire Rossini-opera, vingerbrekend bewerkt voor gitaarsolo door Rossini’s tijdgenoot, operakenner en gitaarcoryfee Mauro Giuliani.

Waar haalde Elias het uithoudingsvermogen vandaan voor dit gigantische project?
“Nou, ‘Semiramide’ is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Ik verdiep me namelijk al vanaf mijn vijftiende jaar in de authentieke uitvoeringspraktijk van die overgangsperiode tussen klassiek en romantiek. Maar via Giuliani’s bewerking dompelde ik me weer helemaal onder in de vroeg 19de eeuwse interpretaties van gitaarmuziek, en zo ontdekte ik nog veel meer mooie stukken uit die tijd. Ik merkte nu ook hoe goed die taal past bij de klank van de vroeg-19de eeuwse Guadagnini uit 1812. Dus het was heel fijn dat het studietraject voor de Nederlandse Muziekprijs me de gelegenheid bood om me nog intensiever op deze stijlperiode te storten.”

Niet alleen was de integrale opname van ‘Semiramide’ (de bewerking duurt 116 minuten!) een wereldpremière, Elias werkte de verhaallijn zelfs theatraal uit met regisseur Theo Terra. Zo ontstond in 2011 ‘De wraak van de geest’, een familievoorstelling waarmee Theater Terra de Nederlandse schouwburgen langsging. Daarbij bleken Elias’ acrobatische toeren op een andere, eveneens bijzondere gitaar (kopie van een Jacob Stauffer uit 1840) net zo spannend voor volwassenen als de lotgevallen van levensgrote papieren personages voor kinderen.
Zijn laatste album, ‘Hommage à Debussy’, vertelt over het Parijs in de vroege 20ste eeuw, en over het levensgevoel dat doortrokken was van een hang naar exotiek. Naamgever werd Claude Debussy, als grote meester van het nieuwe ‘ton sur ton’ kleurengamma. Inderdaad geen componist die je meteen met gitaar associeert, beaamt Elias. “Maar wat ik zo mooi vind, zijn al die verschillende impressionistische klankkleuren, pasteltinten... Oké, Debussy noemt zichzelf nadrukkelijk géén impressionist, maar hij is wel een exponent van die periode. Net als Francis Poulenc; zijn prachtige ‘Sarabande’ staat ook op de cd, hoewel Poulenc zich als lid van de Groupe des Six juist weer afzet tegen de mode van die tijd.”

Titelnummer ‘Homenaje’, het enige gitaarwerk van Manuel de Falla, is kenmerkend voor de Iberische invloeden op dit album. Izhar Elias: “In die tijd kwamen er vooral veel Spanjaarden naar Parijs, om daar weer op zoek te gaan naar hun eigen roots. Die typisch Spaanse elementen vermengden ze vervolgens met al die nieuwe  pasteltinten. En wat veel mensen niet weten, is dat je juist op gitaar zóveel verschillende klankeffecten kunt bereiken..! Die rijkdom aan tinten, met al die subtiele nuances, daar gaat mijn cd over.”
© Margaretha Coornstra, i.o.v. Luister, 2 maart 2012
Hommage à Debussy. Brilliant Classics 9246