vrijdag 4 september 2009

"Moederen met autisme"

Hoe voelt het om als moeder en kind allebei een autistische stoornis te hebben? Welke problemen kom je tegen en wat doe je dan? In ‘Moederen met autisme’ beschrijft Sigrid Landman (pseudoniem) haar persoonlijke ervaringen. Het boek is o.a.verkrijgbaar via de uitgever, zie Schrijverij Mooi Mens.


Dolblij zijn Sigrid en haar man met de geboorte van dochtertje Kim. Sigrid wil zielsgraag de volmaakte moeder zijn. Dat betekent: een veilig, voorspelbaar wereldje scheppen, waarbinnen alles tot in de finesses geregeld is.

Maar baby’s laten zich niet regisseren. En praten kunnen ze evenmin. Terwijl mama Sigrid juist altijd moeite heeft gehad met non-verbale communicatie.
“Gebaren of gezichtsuitdrukkingen begrijp ik vaak verkeerd,” legt ze achteraf uit, “Ik hoorde aan Kim’s huiltje ook niet of ze honger had of moe was.”

Sigrid voelt zich hopeloos tekortschieten. Een postnatale depressie, menen hulpverleners. Maar Sigrid’s perfectionisme en schuldgevoelens nemen zulke obsessieve vormen aan, dat ze tijdelijk haar greep op de werkelijkheid verliest. “Mijn Godsvertrouwen heeft me voor het allerergste behoed,” blikt ze terug.

Eenmaal hersteld pakt Sigrid haar werk weer op. Kim gaat naar de kinderopvang. Maar het lieve, gezeglijke meisje dat Kim thuis is, verandert binnen de groep in een angstige peuter met onverklaarbare driftaanvallen. “Volgens mij is dat kind autistisch,” vermoedt een voortvarende peuterjuf.

In de vakliteratuur over autisme herkent Sigrid veel van Kim. Maar ook van de kleine Sigrid: “Die overgevoeligheid voor prikkels: lawaai, licht.. Nóg draag ik altijd een zonnebril, ook bij donker weer. En die sociale onhandigheid, het niet kunnen samenspelen. Ik begreep veel grapjes niet, wist ook niet wat ik wel en niet mocht zeggen. Dus werd ik ontzettend gepest.”

Nadat bij Kim klassiek autisme is vastgesteld, laat ook Sigrid zich onderzoeken. Diagnose: een aan autisme verwante stoornis, het syndroom van Asperger. Net als Kim heeft Sigrid moeite met veranderingen in vaste routines en met sociale contacten. Andere kenmerken: “Ik verdiep me in details die voor anderen bijzaak zijn. En ik heb een fenomenaal geheugen voor bijvoorbeeld telefoonnummers en weersextremen.”

In haar boek ‘Moederen met autisme’ vertelt Sigrid openhartig over de zoektocht naar én het vinden van een harmonisch gezinsleven. “Het Asperger-syndroom wordt vaak te laat herkend. Misschien kan mijn relaas anderen helpen om eerder hulp te vinden.”


Autisme spectrum
‘De’ autist - zoals gespeeld door Dustin Hoffmann in de film ‘Rainman’- bestaat eigenlijk niet. Autisme kent vele varianten en gradaties, vandaar de term ‘autisme spectrum’. De Oostenrijkse kinderarts Hans Asperger beschreef in 1944 een vorm die pas in de jaren ’80 binnen Nederland bekend werd.
Verschil met klassiek autisme is dat ‘Asperger-mensen’ intellectueel vaak goed presteren en een normale taalontwikkeling hebben. Klassiek autisme gaat meestal samen met leerproblemen en een ongewoon taalgebruik. Enkele overeenkomsten: moeite met communicatie, bovenmatige interesse in ‘losse’ details en verhoogde prikkelgevoeligheid.

Zie ook Sigrid Landman op Hyves.


donderdag 3 september 2009

Voettocht als levensmetafoor

“De digitale camera is voor mij een prachtig toepasbare uitvinding. Je klikt makkelijker als je niet aan filmrolletjes gebonden bent, je wordt vrijmoediger. Nu kan ik denken, bij een kuiltje in het zand: ‘Hé, wat een mooi kuiltje, laat ik dat eens fotograferen!’ Dat zou ik vroeger niet hebben gedurfd.”

‘Vleugelstrekkend’ heet de debuutbundel van Joke Bot. In vrije verzen van ultrakorte regels, soms afgewisseld met stukjes vloeiend proza, noteert Joke gedachten en indrukken, opgedaan tijdens haar vele wandeltochten. De teksten zijn geïllustreerd met foto’s, die ze zelf maakte tijdens die tochten langs de zee of in de bergen.

Werk en persoon
Zestien jaar lang werkte Joke Bot als leerkracht; zestien jaar lang werkt ze nu ook alweer in een natuurvoedingswinkel.
“Al heeft mijn werk niet zoveel met dit boekje te maken, hoor. Mensen vragen elkaar vaak: ‘Wat doe je?’, alsof in een beroep iemands hele persoon besloten ligt. Mijn jaren voor de klas zijn een goeie tijd geweest, evenals mijn jaren in de winkel. Maar hoeveel voldoening mijn werk me ook geeft, het dekt natuurlijk nooit de volledige lading van wie ik bén.”

‘Worden wie je bent’, luidt haar motto. Niet te gauw conclusies trekken, maar de ruimte geven en nemen. “Afwachtend en nieuwsgierig, dat is de houding die ik nastreef. Zowel jegens anderen als mezelf.”
Met die gedachte maakte Joke Bot ook haar immense voetreizen.
“In 1993 ben ik naar Santiago de Compostella gelopen. Daar heb ik vier maanden over gedaan. Voor mij was dat een reis van innerlijke verdieping; een ‘onderweg zijn’. De ervaringen die ik daar opdeed: geur, smaak en beelden, liggen opgeslagen in mijn lijf. Ook als dergelijke tochten voor mij onmogelijk worden, zal ik daar nog steeds bij kunnen.”

Loper
Naderhand volgde een wandeling door de Pyreneeën, van de Atlantische Oceaan tot de Middelandse Zee. “Ik ben nu eenmaal een loper, verslaafd aan de bergen en verslaafd aan de zee. Jammer genoeg hebben we in Nederland geen bergen. Wel eilanden, gelukkig. Ik breng zoveel mogelijk vrije tijd op Vlieland door.”

Wat het lopen Joke in essentie heeft opgeleverd, is wat ze noemt “de metafoor achteraf”: lopen als metafoor van het leven. “De tocht naar Santiago was zo’n 3000 kilometer, in stappen van een halve meter. Dat lijkt een onmogelijke opgave. Maar uiteindelijk hoef je alleen maar die ene voet voor de andere te zetten. En vervolgens die andere weer voor de ene. Op die manier kun je toch ongelooflijk ver komen.”

uitgeverij Dilemma

(i.o.v. de Stentor, 2009)

woensdag 2 september 2009

Meer bewondering dan ontroering

Orkest van het Oosten o.l.v. Andrès Orozco-Estrada. M.m.v. Simone Lamsma (viool).


Twee Russen met heimwee: Prokofjev en Rachmaninov. Allebei ontvluchtten ze de cultuurpolitiek van sovjetregering, allebei maakten ze carrière in Amerika. Prokofjev keerde terug en zocht een artistiek modus vivendi met het regime; Rachmaninov bleef, en zijn heimwee met hem.

Een ‘vederlichte Prokovjev’ was ons vandaag aangekondigd. Inderdaad krijgt ’s mans Klassieke Symfonie de sierlijke vaart en veerkracht van een hazewind. Maar tegelijk is er een diepte in de warm-bronzen orkestklank, die associaties met oppervlakkigheid logenstraft.

Nog intenser, en met groots resultaat, wordt de soms excentrieke orkestratie van Rachmaninov’s Symfonische Dansen uitgediept. De eenzame houtblazers, de unisono klaagzang van de strijkers, verwaaide flarden jazz, klokgelui... Een drieluik vol gesublimeerde emotie, als een psychologische film; hier eerbiedig behandeld als een persoonlijk epos van terugblik, herbeleving, nostalgie en majesteitelijke berusting.


Dan het soloconcert van deze avond. De trouwe Zomergastkijker kreeg al een voorproefje, toen Jaap van Zweden haar live aan de Nederlanders voorstelde: Simone Lamsma (1985), buitenslands bewierookt als één van ’s werelds grootste viooltalenten, maar bij ons amper bekend. Al zal ze nu wel gauw tot een BN’er uitgroeien. Een twijfelachtig privilege, maar zelden is de eer zo verdiend. Simone presteert aanmerkelijk meer dan de gemiddelde generatiegenoot binnen deze groep. Het tv-optreden met Ysaÿe beloofde al veel goeds, het populaire Vioolconcert van Mendelssohn lost die belofte gemakkelijk in.

Simone speelt het werk namelijk met net zo’n comfortabele perfectie als Mendelssohn het componeerde. Slank doch stabiel van toon, intelligent en inventief gearticuleerd, met een acrobatische techniek. De flinterdunne en loepzuivere kronkellijnen in de cadens bijvoorbeeld laten je versteld staan.
Ook verderop oogst haar onvermoeibare grip op de materie diepe bewondering. Meer bewondering, overigens, dan ontroering. Want om nou te zeggen: dit treft me recht in het hart – nee, dat niet. Maar dat kan ook aan Mendelssohn liggen.

Recensie i.o.v. de Stentor, 2009