donderdag 22 oktober 2015

De 35ste Hanzesteden Orgeltocht

Maarten Seijbel
Al 35 jaar houdt menige orgelvriend de laatste zaterdag van oktober vrij in zijn agenda. Want dat is de dag van de Hanzesteden Orgeltocht.

door Margaretha Coornstra

Zwelwerk. Schepbalg. Windlade. Tremulant. Wonderlijke termen die in een Harry Potterboek niet zouden misstaan. Toch hebben we het hier over een nuchter Hollands ambacht: orgelbouw. Daar komt geen toverij aan te pas, wel veel natuurkunde en techniek. En dit aspect, gevoegd bij het ‘afstandelijke’ imago van het kerkorgel, zou een drempel kunnen opwerpen: is zo’n Hanzesteden Orgeltocht dit niet een erg nerdy gebeuren? 
Maarten Seijbel schiet in de lach. “Nee hoor,” troost hij, “het is beslist niet zo dat je er verstand van moet hebben. We hebben een uitgebreid programmaboek waarin van alles wordt uitgelegd. En ook de organisten houden vooraf een praatje. Want ons publiek bestaat dan wel uit orgelliefhebbers, maar ook binnen die groep heb je weer allerlei gradaties. Zoals mensen die wel van orgelmuziek houden, maar geen flauw benul hebben van orgeltechniek. Dus iedereen kan aanhaken, we proberen het echt zo toegankelijk mogelijk te maken.”Maarten Seijbel, oud-hoofdorganist van de Grote Kerk te Elburg, is initiator en organisator van de Hanzesteden Orgeltochten. “Ik heb in die 35 jaar alle Nederlandse Hanzesteden wel aangedaan,” weet hij zeker. 
Wat maakt een orgel nou precies de moeite waard? “Moeilijk te zeggen, dat verschilt per instrument. In die Hanzesteden hangen vaak mooie, maar ook heel diverse orgels. Groot, klein, barok, romantisch…”
 

Dit jaar voert de Orgeltocht langs Zwolle en Elburg. “We beginnen in de Zwolse Broerenkerk, die nu bekend staat als Waanders in de Broeren. Het is de eerste keer dat ik dat Scheuer-orgel uit 1826 in de Orgeltocht heb opgenomen.” Vervolgens, licht hij toe, zal het gezelschap zich naar de Onze Lieve Vrouwe Basiliek begeven: “Daar staat een orgel met historische kas en een binnenwerk uit 1894 van Maarschalkerweerd. Een prachtig romantisch orgel…”
Wat moeten we ons daarbij voorstellen, ‘een romantisch orgel’? Wat merk je daarvan als leek? “Nou, de romantische orgels zijn doorgaans lieflijker van toon dan de barokorgels. Ze hebben doorgaans een milder timbre.” 
Overigens is Michaël Maarschalkerweerd (1838-1915) wel een figuur om bij stil te staan. Dit jaar herdenkt orgelminnend namelijk Nederland de honderdste sterfdag van de Utrechtse orgelbouwer. Zijn grootste orgel, daterend uit 1891, hangt pontificaal in het Amsterdamse Concertgebouw. Ook veel Nederlandse kerken hebben een Maarschalkerweerd-orgel in huis. “Vooral katholieke kerken, omdat hij zelf ook katholiek was,” zegt Seijbel. “Destijds waren de verschillende geloofsopvattingen nogal streng gescheiden.” 

In het Elburgse gedeelte van deze Orgeltocht duikt de naam van Maarschalkerweerd andermaal op. Een tentoonstelling rond ’s mans leven en werk, getiteld ‘De klank tussen hemel en aarde’, is namelijk net van de Utrechtse Nicolaïkerk naar het Museum Elburg verhuisd. Documenten, ontwerptekeningen en werktuigen, maar ook opstellingen uit zijn werkplaats schetsen een beeld van de grote orgelbouwer of ‘orgelfabrikant’ zoals hij zichzelf betitelde.
En ja, wie Elburg zegt, zegt ook Nationaal Orgelmuseum. Opgericht in 1977 door – jawel! − Maarten Seijbel, is het instituut inmiddels gehuisvest in het middeleeuwse stadskasteel. Nota bene schuin tegenover de Grote Kerk, waar zich het roemruchte Quellhorst-orgel bevindt. En ook het Orgelmuseum zelf herbergt enkele interessante kleine orgels. De nieuwste aanwinst prijkt sinds kort in de hal: “Pas gerestaureerd, met een binnenwerk uit 1650 en een kas uit 1750,” meldt Seijbel voldaan.

Natuurlijk wordt er op 31 oktober niet alleen gepraat en gekeken, maar vooral geluisterd. Vier organisten zullen de instrumenten tot klinken brengen: Harm Jansen, Gerard Keilholtz, Sander van den Houten en Ab Weegenaar. Wie meer wil weten over de Hanzesteden Orgeltocht kan zich wenden tot Maarten Seijbel, via m.seijbel.1@kpnmail.nl.


&-katern De Stentor, 8.10.2015

Geen opmerkingen:

Een reactie posten