zaterdag 15 augustus 2015

Vreemde verhalen in de Muziekzomer

NJO Sinfonietta met acteur Arthur Kisenyi in close up - foto Ludmilla Coornstra
NJO Muziekzomer: ‘Strange News’
NJO Sinfoniëtta o.l.v. Clark Rundell
Veluvine Nunspeet, 14-08-2015



door Margaretha Coornstra

‘Strange News’, die titel slaat niet alleen op het werk na de pauze, maar dekt de lading van het gehele programma. Want alle vier onderdelen vertellen een verhaal, en elk verhaal heeft zijn eigen vervreemdende elementen.
Zoals twee werken van Hans Abrahamsen: ‘Aarhus Ragtime’ (1990) en ‘Märchenbilder’ (1992). Beide stammen uit een relatief stille periode van deze Deense componist.
De subtitel van ‘Aarhus Ragtime’ verwijst uitdrukkelijk naar de experimentele Amerikaan Charles Ives (1874-1954). Wat je hoort is Amerikaanse nostalgie in een warrige weergave, zoals je in met een oud, analoog fototoestel per ongeluk twee kiekjes door elkaar kon maken. Als vanuit de verte waaien flarden oude jazz je tegemoet. Blazers en strijkers leiden elk een eigen leven: het koper tettert feestelijk en dansant, de strijkers maken weemoedig zuchtend een zwierige reverence tot besluit.

De ‘Märchenbilder’ vertellen een zestal sprookjes, en zo te horen behoorlijk enge sprookjes. Die duizenden wriemelende diertjes – zijn het insecten? Glinsterende visjes, onder een zonovergoten wateroppervlak? Verderop nadert een onmiskenbaar een monster uit de allerdiepste duisternis van het koper. En horen we nu ook meeuwen krijsen…?
Nee, Abrahamsen licht zijn sprookjes niet nader toe; de invulling is aan onszelf. En dus mag ik mijn associaties de vrije loop laten en kom uit bij het twaalfde eeuwse epos ‘De Reis van Sinte Brandaan’. Een groep monniken raakt tijdens hun zeereis van de ene surrealistische situatie in de andere verzeild en ontdekt wonderlijke eilanden, bevolkt met soms koddige, maar vooral angstaanjagende wezens. En hier bij Lindberg komen pas die prachtige regels tot klinken die mij sinds de middelbare school zijn bijgebleven:
Si hoorden paarden neien
Ende ook vogelen schreien…


Over schreien gesproken: het gehuil in de ‘Coyote Blues’ (1993) van de Noor Magnus Lindberg is meer dan suggestief. “Charming,” zo omschrijft dirigent Clark Rundell het werk in zijn mondelinge toelichting, maar daaruit blijkt een Brits gevoel voor understatement. Het gehuil van de blazers (met een simpele, kort-lang dalende secunde) en naderhand bij de strijkers (in klaaglijk dalende glissandi) bezorgt je vlagen kippenvel. Had Lindberg in eerste instantie een vocaal werk willen maken, het zou zomaar kunnen dat deze instrumentale versie meer uitnodigt tot visualisatie, identificatie zelfs, dan een menselijke stem zou hebben gedaan.

Intussen moet ook even worden vermeld hoe kranig het NJO Sinfonietta zich kwijt van een lastige taak. Want het betreft hier bepaald geen simpele muziek. Ten eerste om te spelen: instuderen en samenspel vergen veel telwerk en scherpe oren. Ten tweede om naar te luisteren: mijn 17-jarige dochter vertelt in de pauze dat ze weliswaar veel heeft aan de inleidingen van Clark Rundell, maar het desondanks ‘lastig vindt om een structuur in de muziek te herkennen’. En een oudere meneer zegt aan het eind van de pauze: “Ik ben benieuwd hoe het lawaai nú wordt…!” Maar hij lacht er olijk bij; hij neemt de uitdaging graag aan.

Inderdaad volgt na de pauze écht ‘lawaai’: uit alle hoeken van de zaal klinkt geratel van machinegeweren en gebulder van de chinooks met vervaarlijk flapperende rotorbladen. Het projectiescherm toont beelden van brandende huizen en rondrennende jochies getooid met slingers van geweerpatronen.
Dit is ‘Strange News’, een werk van Rolf Wallin voor orkest, film en spreekstem. Het is de Oegandese acteur Arthur Kisenyi (1990) die de in 2007 al tijdens de première in Oslo soleerde en nu op dit podium in Nunspeet staat. Zijn voordracht is even vloeiend als overrompelend, zijn expressie overtuigt volkomen: nu eens klein en ingehouden, dan weer welhaast uitzinnig.

De monoloog is gebaseerd op interviews met Oegandese kindsoldaten, waaruit regisseur Josse De Pauw fragmenten rangschikte tot een poëtisch, maar daarom niet minder indringend betoog. Al was het maar door de barse catechismus van de kindsoldaten:
‘What do I want?’ – ‘To be a good soldier!’ – ‘Again!’ – ‘To be a good soldier!’
Het kamerorkest vult aan, ondersteunt beelden en woorden, en heeft dus vooral een dienstbare rol. Met name op het moment dat de musici het podium verlaten en de solist eenzaam prevelend achterblijft in wat op maanlicht lijkt.
De grote kracht van ‘Strange News’ is dat het libretto de gruwelen slechts heel terughoudend aanduidt en zich onthoudt van elk oordeel, maar vooral dat het eindigt met een geloofwaardig sprankje hoop.


Geen opmerkingen:

Een reactie posten