'Laat Serena genieten van het hier en nu'

Normaal gesproken reageert platenmaker Jared Sacks terughoudend wanneer hem ‘wonderkinderen’ worden toegeschoven. Maar pianiste Serena Wang wist hem te overtuigen. In april verscheen haar debuut-cd bij zijn label Channel Classics.

Tekst: Margaretha Coornstra

Wonderkind, het blijft een beladen term. Er hangt ook iets van tragiek omheen: veel wonderkinderen zijn immers door pronkzieke ouders en slimme agenten sociaal en financieel uitgebuit, zonder daar zelf beter van te worden. Of ze raakten in de vergetelheid zodra ze niet jong en schattig meer waren, met alle identiteitsverwarring van dien.
Het is precies deze tragiek die de ouders van Serena Wang (9) willen voorkomen. “Ze zijn ontzettend trots, maar ook slim genoeg om haar niet aan dat hele circus te laten meedoen,” vertelt Jared Sacks, oprichter van en brein achter Channel Classics. “Serena’s vader vindt: de school gaat voor. En terecht.”
Sacks heeft dit nieuwe wonderkind en haar familie dit laatste halfjaar goed leren kennen. Bewust zocht hij voor Serena repertoire bij elkaar dat geschikt is voor een jeugdig publiek. Zoals ‘Dances for the Dolls’ van Sjostakovitsj (tevens het titelnummer) of Poulenc’s ‘Petites pièces infantines’. En op de debuut-cd van een, deels in Amerika opgevoed, Chinees meisje mag ook Tan Dun uiteraard niet ontbreken.
“Het is een leuke cd geworden, ook voor kinderen die op pianoles zitten. Hun ouders kunnen ze hiermee mooi aanmoedigen,” meent Sacks. “En ja, natuurlijk zitten er wel een paar virtuoze stukken bij waarin Serena echt kan laten zien wat ze kan, zoals Chopins Impromptu in cis.”

'Griezelig'
Voorwaarde om wonderkind te mogen heten, is dat je al voor je tiende levensjaar op minstens één terrein functioneert als een goed presterende volwassene. Dat Serena daaraan ruimschoots voldoet, zal elke muziekliefhebber beamen. De trailer van Channel Classics, waarin ze die Impromptu in cis speelt, wordt vol ontzag bekeken; de Youtubers komen superlatieven tekort. Maar tegelijk rijzen er kritische vragen over Serena’s persoonlijke ontwikkeling. “Serena creëert zo’n rijpe Chopin-klankwereld, het is bijna ‘griezelig’ om tegelijk te kijken en te luisteren,” schrijft MrPeeEm. En: “Heeft ze ooit met andere kinderen gespeeld zoals elk normaal klein meisje?” vraagt ene Fernando zich af. Ook andere ‘Serena-filmpjes’ hebben iets onwezenlijks: een groot orkest, een reusachtige zwarte vleugel, met daarachter een klein poppedijntje in een zuurstokroze prinsessenjurk, dat doortastend in de toetsen grijpt.

Serena’s ouders zijn afkomstig uit China, maar wonen en werken al jaren in San Francisco. En nee, de kleine Serena (Chinese naam: Yalun), komt nu eens níet uit een muzikaal gezin. “Haar ouders weten zelf niks van muziek,” constateert Jared Sacks laconiek. “Ja hoor, dat mag je opschrijven, ze komen daar zelf rond voor uit. Maar ja, alle Chinese kinderen krijgen pianoles; dat is normaal, tenminste als hun ouders zich dat kunnen permitteren. Serena’s broertje ging als eerste op les en toen Serena tweeëneenhalf jaar was wilde zij óók.”
Dat mocht. Maar Serena ging meteen als een speer en was in een mum van tijd haar broer voorbijgestreefd. In februari 2010 werd ze als vijfjarige de jongste prijswinnaar ooit van de Bach Piano Competition aan de Berkeley University.
“Toen begrepen haar ouders dat Serena een meisje was dat wel wat extra aandacht nodig had,” vervolgt Jared Sacks eufemistisch. “Tja, wanneer je merkt dat jouw kind bijzonder getalenteerd is, kun je twee kanten op: óf je doet niks, óf je geeft het alle ruimte. En voor Serena’s ouders was het financieel mogelijk om haar die ruimte te geven.”

Heimwee

De Wangs zochten een passende oplossing voor hun extreem begaafde dochter. En ze namen het advies ter harte van Xu Pei Dong, voorzitter van de Chinese Musicians Association: om Serena naar de vooraanstaand pianopedagoog Dan Zhao Yi te sturen, in China wel te verstaan. Professor Dan zou haar vast heel goed kunnen begeleiden. Sacks: “Daarom woont Serena nu bij haar tante in China, zodat ze daar kan studeren. Vader en moeder zitten nog met de andere kinderen in San Francisco.”

Maar heeft Serena dan geen heimwee, worstelt ze nooit met de aanvechting ‘ik wil naar mama’?
“O zeker wel, dat is verschríkkelijk soms…! De ouders zijn ontzettend veel geld kwijt aan het vliegtuig, om toch zoveel mogelijk als gezin samen te zijn. Maar toch kiest Serena uiteindelijk zelf weer voor deze situatie.”

Het was ook vanuit China dat Jared Sacks werd benaderd om een cd met Serena op te nemen. Hij ging na enig aarzelen akkoord. “Normaliter ben ik in eerste instantie nogal sceptisch bij jonge kinderen. Maar ik werd overtuigd door de fijngevoelige manier waarop ze speelde. Kijk, techniek is een kwestie van oefenen. Maar die timing, dat gevoel, die nuance – dat kun je een kind niet aanleren. Een ‘oude ziel’…? Ach, ik ben niet zo’n spiritueel mens. Maar zodra ik haar Chopin hoor spelen, denk ik wel: potverdorie, zoveel muzikaliteit, zoveel emotie, waar komt dat vandáán?”

Geen dwang
Niet alleen Serena’s moeder, ook professor Dan kwam meegereisd naar Nederland. Hij vond het belangrijk om zijn pupil terzijde te staan tijdens dit ingrijpende project. “Een heel lieve man, die beslist geen dwang wil uitoefenen,” zo omschrijft Sacks hem. “Het viel me op dat hij tijdens de opnamen niet eenmaal met Serena over techniek praatte, het ging allemaal heel rustig en ontspannen.”
De opnamen vonden plaats in het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum. Omstanders waren verbijsterd – niet alleen over haar techniek, maar vooral over die rijpe interpretatie, bij zo’n kinderlijke verschijning. Serena’s handen zijn nog aan de kleine kant, bevestigt Sacks lachend: “Een octaaf omspannen lukt nét, en ze kan met haar voeten nog maar net bij de pedalen…!”

Het weerhoudt haar allerminst van noeste studie. “Het zit écht in Serena zelf. Ze gaat twee, drie uur per dag uit zichzelf oefenen. Ze zoog ook als een spons op wat haar leraar en ik te melden hadden en wilde dat dan meteen uitproberen. Ik heb weleens acht uur lang met haar gewerkt, zonder één moment van gepiep of geklaag.” Nou ja, nuanceert hij zijn uitspraak onmiddellijk − hij herinnert zich toch één moment waarop haar hoofd niet naar pianospel stond: “We hadden een barbecue bij mij thuis. Na afloop wilde haar leraar nog iets met haar doornemen, voor de volgende dag. Ja, toen trok ze wel een lelijk gezicht: “Ik wil buíten spelen…!” Begrijpelijk, want het was heerlijk weer. Maar hij zei: “Joh, je bent nou helemaal naar Nederland gekomen voor die cd, zullen we toch nog héél eventjes repeteren?” Toen was het ook meteen goed.”

Plafond
Er schiet Sacks nog een veelzeggende anekdote te binnen: “Bij het voorbereiden van de cd had ik de beste fragmenten uitgezocht en naar haar leraar gestuurd. Hij kwam met een paar suggesties, die ik overnam. Toen ik de gecorrigeerde versie terugstuurde, liet Dan het resultaat aan Serena horen. En warempel: zij ontdekte nog vier plekken waaraan iets gedaan moest worden, vier kleine nootjes die nét niet helemaal schoon waren!”

Maar zelfs bij het meest fabelachtige talent komt vroeg of laat toch het plafond in zicht?
“Jazeker, en er zijn heel veel mensen die bezorgd reageren: ‘Er is een discrepantie tussen haar muzikale ontwikkeling en haar ontwikkeling als mens! Hoe moet dat straks met de overbrugging naar de volwassenheid…?' Tja, dat weten we niet, dat is altijd een gok. En misschien wil ze later wel iets totaal anders gaan doen. Maar dat zien we dan wel weer. Ik probeer het zo relaxt mogelijk te bekijken en in het hier en nu te blijven. Dit is wat Serena nú wil. Dus laat haar voorlopig alsjeblieft gewoon genieten van wat ze nu leuk vindt.” 

‘Dances for the Dolls’. Serena Wang, piano. Channel Classics CCS SA 81014

© Margaretha Coornstra, i.o.v. 'Pianist', juli 2014